Οι νέοι άθεοι

ΛΑΛΙΝΑ ΦΑΦΟΥΤΗ | Κυριακή 19 Νοεμβρίου 2006

Ο Αϊνστάϊν έλεγε ότι ο Θεός ίσως παίζει ζάρια. Ο Ρίτσαρντ Ντόκινς λέει ότι ο Θεός απλώς δεν υπάρχει. Ως τα Χριστούγεννα και παρά το θείο πνεύμα των ημερών, το «The God Delusion» («Η πλάνη του Θεού»), το καινούργιο βιβλίο του βιολόγου και συγγραφέα του «Εγωιστικού γονιδίου», αναμένεται να ανακηρυχθεί ένα από τα πιο επιτυχημένα σε πωλήσεις βιβλία της σεζόν. Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και εμπνευστής της λέξης «μιμίδιο» (από το ελληνικό «μιμούμαι» παραλλαγμένο, ώστε να ταιριάζει ηχητικά με το γονίδιο, ο όρος σημαίνει «μονάδα» πολιτισμικής πληροφορίας, η οποία μεταδίδεται με τη μίμηση από εγκέφαλο σε εγκέφαλο σαν ιός) επιτίθεται ανοιχτά και κατά μέτωπο στο μιμίδιο που θεωρεί πιο επικίνδυνο από όλα, τον «ιό της θρησκείας».

Ο κόσμος πρέπει να βγει από την «πλάνη του Θεού», να πάψει να πιστεύει σε πράγματα που γράφτηκαν από ανθρώπους πριν από χιλιετίες, προκειμένου να εξυπηρετήσουν συγκεκριμένους κοινωνικούς σκοπούς, και να αντιμετωπίσει επιτέλους κατάματα την αλήθεια. Ο κ. Ντόκινς εξηγεί από το πρώτο κιόλας κεφάλαιο ότι οι αντιρρήσεις του δεν αφορούν την έννοια του Θεού έτσι όπως την εννοούσε ο Αϊνστάιν - το δέος απέναντι στα μυστήρια του Σύμπαντος και της φύσης - αλλά την ύπαρξη του Θεού έτσι όπως την αντιλαμβάνονται οι περισσότερες θρησκείες και οι πιστοί τους, ως ενός προσώπου-δημιουργού, ο οποίος γνωρίζει την παραμικρή σκέψη και κίνησή μας και μπορεί να αναστήσει τους νεκρούς.

Βεβαίως ο βιολόγος δεν είναι σε θέση να αποδείξει τους ισχυρισμούς του. «Κανένας επιστήμονας δεν θα σας έλεγε ότι μπορεί να αποδείξει απόλυτα την ανυπαρξία κάποιου πράγματος, ακόμη και αν πρόκειται για το Ιπτάμενο Μακαρόνι Τέρας» είπε, παρουσιάζοντας το βιβλίο του στο «Newsnight» του BBC. Είναι όμως απόλυτα βέβαιος ότι αυτά που πιστεύει είναι αληθινά και θεωρεί ότι το βάρος της αποδείξεως κακώς βαραίνει τόσες χιλιετίες αυτούς που έχουν τις αμφιβολίες. «Ο ισχυρισμός ότι υπάρχει μια υπεράνθρωπη, υπερφυσική νοημοσύνη η οποία εσκεμμένα σχεδίασε και δημιούργησε το Σύμπαν και ό,τι υπάρχει μέσα σε αυτό» γράφει «αποτελεί επιστημονική θεωρία, επομένως πρέπει να αντιμετωπίζεται ως τέτοια».

Καμία θρησκεία δεν μπορεί, κατά τη γνώμη του, να αποδείξει την αλήθεια των ισχυρισμών της όπως και καμία δεν μπορεί να διεκδικήσει εύσημα στην προώθηση μιας ηθικής στάσης ζωής. «Ο Θεός της Παλαιάς Διαθήκης» γράφει, για παράδειγμα, αναφερόμενος στον ιουδαϊσμό και στον χριστιανισμό, «μπορεί ευλόγως να θεωρηθεί ο πιο δυσάρεστος ήρωας σε ολόκληρη τη μυθιστοριογραφία. Ενας στενόμυαλος, άδικος, μνησίκακος συγκεντρωτικός χαρακτήρας που θέλει να έχει τον απόλυτο έλεγχο· ένας εκδικητικός, αιμοδιψής εθνοκαθαρτής· ένας μισογύνης, ομοφοβικός, ρατσιστής, βρεφοκτόνος, γενοκτόνος, τεκνοκτόνος, κακοήθης, μεγαλομανής, σαδομαζοχιστής, κατά το δοκούν μοχθηρός τραμπούκος». Η θυσία του Αβραάμ, εκτός από υπερβολικά τραυματική εμπειρία για ένα παιδί, αποτελεί, όπως επισημαίνει, την πρώτη καταγεγραμμένη χρήση της - κατάπτυστης - δικαιολογίας «εγώ απλώς εκτελούσα εντολές».

Στόχος του, όπως τονίζει, δεν είναι να προσβάλει κανέναν, θεωρεί όμως ότι η κρατούσα τάση του άκριτου σεβασμού, της μη αμφισβήτησης και της πολιτικής ευπρέπειας απέναντι στη θρησκεία κάνει μόνο κακό. «Οσο δεχόμαστε την αρχή ότι η θρησκευτική πίστη πρέπει να είναι σεβαστή απλώς επειδή είναι θρησκευτική πίστη, είναι δύσκολο να αρνηθούμε τον σεβασμό στην πίστη του Οσάμα μπιν Λάντεν και των βομβιστών αυτοκτονίας».

Ανάλογο είναι το κεντρικό επιχείρημα του Σαμ Χάρις, συγγραφέα του βραβευμένου από την Παγκόσμια Ενωση Συγγραφέων «Το τέλος της πίστης», ο οποίος υποστηρίζει ότι αν δεν αρνηθούμε την πίστη η θρησκευτική βία θα μας οδηγήσει σύντομα στο τέλος του πολιτισμού. Στο καινούργιο του βιβλίο, «Letter to a Christian Nation» («Γράμμα σε ένα χριστιανικό έθνος»), γράφει στους χριστιανούς ομοεθνείς του: «Εμείς που δεν πιστεύουμε στεκόμαστε δίπλα σας άφωνοι μπροστά στις μουσουλμανικές ορδές που ψάλλουν τον θάνατο για ολόκληρα έθνη. Στεκόμαστε όμως άφωνοι και απέναντί σας, απέναντι στην άρνησή σας προς την απτή πραγματικότητα, απέναντι στην οδύνη που προκαλείτε για να υπηρετήσετε τους θρησκευτικούς μύθους σας και απέναντι στην προσκόλλησή σας σε έναν φανταστικό Θεό».

Ο Ρίτσαρντ Ντόκινς, ο Σαμ Χάρις και ο Ντάνιελ Ντένετ, καθηγητής της Φιλοσοφίας της Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Ταφτς και συγγραφέας του «Breaking the Spell: Religion as a Natural Phenom-enon» («Λύνοντας τη μαγεία: η θρησκεία ως φυσικό φαινόμενο»), είναι οι «νέοι άθεοι», οι τρεις ισχυρές φωνές που έχουν υψωθεί για να υπερασπίσουν την επιστήμη - και όχι μόνο - απέναντι στις επιθέσεις του κινήματος του «ευφυούς σχεδιασμού» και του κεντρικού ρόλου που αναλαμβάνει τελευταίως η θρησκεία στη δημόσια ζωή.

Το βιβλίο του κ. Ντόκινς, παρ' ότι κατά τους κριτικούς είναι απολαυστικό - ο καθηγητής διακρίνεται άλλωστε για τον χειρισμό του πεζού λόγου - έχει εξοργίσει όχι μόνο τούς ανά τον κόσμο πιστούς αλλά και κάποιους ομόνοες συναδέλφους του, οι οποίοι θεωρούν ότι μια πιο διπλωματική οδός θα εξυπηρετούσε καλύτερα τον σκοπό τους. Ο βιολόγος παραμένει ατάραχος, θεωρώντας αποστολή του να βοηθήσει τον κόσμο να απαλλαγεί από «οποιοδήποτε υπερφυσικό δεκανίκι». Οταν ο Τζέρεμι Πάξμαν του «Newsnight» τον ρώτησε αν νιώθει καλά χωρίς το ψυχικό στήριγμα που προσφέρει η θρησκεία, απάντησε: «Ναι, νιώθω καλά, ακόμη όμως και αν δεν ένιωθα, αυτά που πιστεύω δεν θα άλλαζαν, γιατί δεν πιστεύω ότι βρισκόμαστε εδώ για να νιώθουμε καλά».

http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&artid=177171&ct=33&dt=19/11/2006